ตามหนังสือมิลินทปัญหา ฉบับพิสดาร
ของหอสมุดแห่งชาติ ฉบับแปล ๒ เล่มจบนั้น
ได้ใจความจากคำทรงอธิบายของสมเด็จกรมพระ-ยาดำรงราชานุภาพว่า มิลินทปัญหาฉบับเดิม
แต่งเป็นภาษาสันสกฤต หรือภาษาปรากฤต แต่งขึ้นในอินเดียทางข้างฝ่ายเหนือ
ซึ่งเวลานั้น
พระภิกษุสงฆ์ในอินเดีย ยังไม่แยกกันเป็นฝ่ายมหายาน และหินยาน
เวลาที่แต่งนั้นประมาณ พ.ศ.๕๐๐ (เก่าแก่กว่าคัมภีร์วิสุทธิมรรค)
ต่อมาต้นฉบับเดิมสาบสูญไป เหลือแต่ฉบับภาษาบาลีในลังกาเท่านั้น
ต่อมาอีกไม่ช้านัก
ชาวยุโรปก็รู้ว่า จีนได้มิลินทปัญหาฉบับเดิมไปจากอินเดีย จึงคัดจากจีนไป
แต่ไม่ได้ตัวฉบับเดิมไปจากจีน เพราะจีนเอาไปแปลเป็นภาษาจีนเสีย
คงมีฉบับบาลีอยู่ในเมืองลังกา
เมืองไทย เมืองพม่า ๓ แห่งเท่านั้น และปรากฏว่า
ฉบับที่ชาวยุโรปได้ไปจากเมืองไทยเป็นฉบับบริบูรณ์ดีกว่าที่ได้ไปจากที่อื่น
อาจารย์ริดส เดวิดส์ ชมว่า หนังสือมิลินทปัญหา เป็นหนังสือที่แต่งดีเยี่ยมคัมภีร์หนึ่ง
และอาจารย์ ริดส
เดวิดส์ได้แปลเป็นภาษาอังกฤษไว้
ส่วนที่แปลเป็นภาษาไทย มีอยู่ ๓ ฉบับ
คือ ฉบับแปลครั้งกรุงศรีอยุธยาฉบับหนึ่ง
มีต้นฉบับอยู่ในหอพระสมุด
แต่ไม่บริบูรณ์ฉบับแปลในรัชกาลที่ ๓ ซึ่งแปลเป็นสำนวนเทศน์ถวายหลวงอีกฉบับหนึ่ง
ฉบับแปลในมหา-มกุฎราชวิทยาลัยอีกฉบับหนึ่ง ซึ่งต่างสำนวนกัน คือ
สมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ ทรงแปลเองข้างต้นไม่กี่ตอน ต่อไปแปลหลายสำนวน ยิ่งบ้าง
หย่อนบ้าง อยู่ในหนังสือธรรมจักษุ ที่ออกเป็นรายเดือน
มีเรื่องอื่นปะปนตามแบบหนังสือรายเดือน และว่าส่วนฉบับหลวงครั้ง
รัชกาลที่ ๓ นั้น
อยู่ข้างรุ่มร่าม เป็นแต่สำนวนเสมอต้นเสมอปลาย
หอสมุดจึงได้เลือกเอาฉบับหลวงรัชกาลที่ ๓ ขึ้นพิมพ์ไว้เป็นหนังสือ ๓ เล่มจบ
เรียกว่า"มิลินทปัญหา ฉบับพิสดาร ของหอสมุดแห่งชาติ เนื้อเรื่องเป็นปุจฉาหัวข้อธรรมต่างๆ
โดยกษัตริย์กรีกองค์หนึ่งชื่อมิลินท์ (เมนันเดอร์)
และวิสัชนา
โดยพระอรหันต์ชื่อพระนาคเสน มีอยู่ตอนหนึ่งซึ่งได้กล่าวถึงธรรมกาย
ชื่อว่า
"พุทธนิทัสสนปัญหาที่ ๕๘
ดังนี้
พุทฺธนิทสฺสนปฺโห ทสโม
ราชา อาห ภนฺเต นาคเสน พุทฺโธ
อตฺถีติ ฯ อาม มหาราช ภควา อตฺถีติ ฯ สกฺกา ปน ภนฺเต นาคเสน พุทฺโธ นิทสฺเสตุํ อิธ
วา อิธ วาติ ฯ ปรินิพฺพุโต มหาราช ภควา อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา น สกฺกา ภควา
นิทสฺเสตุํ อิธ วา อิธ วาติ ฯ อุปมํ กโรหีติ ฯ ตํ กึ มญฺญสิ มหาราช มหโต
อคฺคิขนฺธสฺส ชลมานสฺส ยา อจฺฉิ อตฺถงฺคตา สกฺกา สา อจฺฉิ นิทสฺเสตุํ อิธ วา อิธ วาติ ฯ น หิ ภนฺเต
นิโรธา สา อจฺฉิ อปฺปตฺตึ คตาติ ฯ เอวเมว โข มหาราช ภควา อนุปาทิเสสาย
นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพุโต อตฺถงฺคโต น
สกฺกา ภควา นิทสฺเสตุํ อิธ วา อิธ วาติ
ธมฺมกาเยน ปน มหาราช สกฺกา ภควา นิทสฺเสตุํ ธมฺโม หิ มหาราช ภควตา เทสิโตติ
ฯ กลฺโลสิ ภนฺเต นาคเสนาติ
คัมภีร์มิลินทปัญหา ซึ่ง
ได้เขียนเรื่องราวการโต้ตอบปัญหาระหว่างพระนาคเสนกับพระเจ้ามิลินท์ มีความตอนหนึ่ง
ได้กล่าวถึงพระธรรมกาย ความว่า
พระเจ้ามิลินท์ :
ข้าแต่พระนาคเสน พระพุทธเจ้ามีจริงหรือ?
พระนาคเสน :
ขอถวายพระพร มีจริง ฯ
พระเจ้ามิลินท์ :
พระผู้เป็นเจ้า อาจชี้ได้หรือไม่ว่า พระพุทธเจ้าอยู่ที่ไหน?
พระนาคเสน :
ขอถวายพระพร พระพุทธเจ้าปรินิพพาน
ด้วยการดับขันธ์แล้ว
ไม่อาจชี้ได้ว่าอยู่ที่ไหนฯ
พระเจ้ามิลินท์ :
ขอจงอุปมาฯ
พระนาคเสน :
ขอถวายพระพร เปลวไฟที่ดับไปแล้วมหาบพิตรอาจชี้ได้หรือไม่ว่า
เปลวไฟนั้นอยู่ที่ไหน?
พระเจ้ามิลินท์ :
ไม่ได้ ผู้เป็นเจ้า เพราะเปลวไฟนั้นถึงซึ่งความไม่มีบัญญัติแล้ว ฯ
พระนาคเสน :
ข้อนี้ก็ฉันนั้นแหละ มหาบพิตร พระพุทธเจ้า
ดับขันธปรินิพพานไปแล้ว ก็ไม่มีใครอาจชี้ได้ว่า
ไปอยู่ที่ไหน อาจชี้ได้เพียงพระธรรมกายของพระพุทธเจ้าเท่านั้น
เพราะว่าพระธรรมนั้นเป็นของ
พระพุทธเจ้าได้ทรงแสดงไว้ ฯ
พระเจ้ามิลินท์ :
ถูกแล้วผู้เป็นเจ้า
(คำแปลเป็นไทย
ค้นจากมิลินทปัญหา ฉบับพิศดารของ ปุ้ย
แสงฉาย)
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น